حقوق علم است یاهنر
رومیان حقوق را هنر دادگری می دانستند و پیروان مکتب تحقیقی آن را در شمار سایرعلوم آورده اند.درباره معانی درست علم وهنر وتفاوت بین این دو گفتگو بسیار است:
مرسوم است که می گویند علم شناسایی منظم قواعدی است که برطبق آنها حوادث جهانی که در ان به سر می بریمرخ می دهد. دانسمندانامور را چنانکه درخارج است در نظرمی گیرند ودرپی استنباط قوانین حاکم براین هدف خاص تلاش می شود وبر پایه ابداع فکربشرو شوق رسیدن به کمال مطلوب استوار است. هنر مند تأ ثیرات خود را از عالم خارج مبنای کاوش قرار می دهد و تنها به دسته بندی حوادث خارجی قناعت نمی کند
بنظر پیروان مکتب تحقیقی اجتماعی وظیفۀ حقوقی عبارت از کشف ومطالعۀقواعد ی است که بر جوامع انسانی حگومت دارد:یعنی حقوق علم محض است وموضوع آن بررسی حوادث اجتماعی وسیر تاریخی آنهاست ولی بطوری کهدر مبنای حقوقی دیدیم باید انصاف داد که در ایجاد قواعد حقوقی تنها مشاهده وتجزیه وتحلیل امور اجتماعی دخالت نداردودولت در هنر حکومت کردن ووضع قانون از شوق رسیدن به هدف ها وآرمان ها ی خاص نیز الهام می گیرد
بااضافه این نکته میلم است که قانون نمی تواندتما م وقایعی راکه در لجتماع رخ می دهد پیش بینی می کند و خواه نا خواه علمای حقوق ودادرسان باید قواعدکلی را بر مصداق های ان منطبق سازدودر اینراه بی تردید از انچه که موافق عدالت ا می بینند پیروی خواهند کرد وعقاید اخلاقی ومذهبی ایشان در ساختن این دسته ازقواعد تاثیر فراوانی دارد.
پس بر مبنای تعاریفی که از علم وهنر شد باید گفت نظام حقوقی هردو جنبه رادارا است زیرا ایجاد قواعد آن از حوادث اجتماعی وآرمانهای اخلاقی هر دو استفاده می شود از طرفی باید نیازمندیهای اجتماع رابامشاهده وقایع خارجی تشخیس داد وبه روش سایر علوم رابطه علیت بین حوادث را دیافت واز سوی دیگر بایستی در پی بهترین قواعد بود وازمیان مقررات موجود دسته ای رابرگزید که با این نیازها سازگاری بیشتری دارند به گفته ژنی حقوق هنری است که بر مبنای علم استوار شده.