بسمه تعالی

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران

یک نسخه از رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با شماره دادنامه 140431390000157121 مورخ 1404/1/26  با موضوع: «شیوه نامه پذیرش و عضویت کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1403/1/27 شورای معاونین سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران ابطال شد» جهت درج در روزنامه رسمی به پیوست ارسال می گردد.

مدیركل هیأت عمومی و هیأت های تخصصی دیوان عدالت اداری ـ یداله اسمعیلی فرد

تاریخ دادنامه: 1404/1/26      شماره دادنامه:  140431390000157121

شماره پرونده: 0300974ـ 0300926

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری 

شاکی: 1ـ آقای علیرضا رحیمی قدیم با وکالت آقای حسین دشتکی حصاری 2ـ آقای امیر جاماسبی

طرف شکایت: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران

موضوع شکایت و خواسته: ابطال شیوه نامه پذیرش و عضویت کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1403/1/27 شورای معاونین سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران 

گردش کار:  آقای حسین دشتکی حصاری به وکالت از آقای علیرضا رحیمی قدیم به موجب دادخواستی ابطال  شیوه نامه پذیرش و عضویت کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1403/1/27 شورای معاونین سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

"مطابق بند (ز) ماده 7 قانون اساسنامه كتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1369/8/3، تصویب آیین نامه های داخلی مورد نیاز كتابخانه ملّی از جمله وظایف هیأت امنای كتابخانه ملّی احصاء شده است و شیوه نامه پذیرش و عضویت كتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1403/1/27 شورای معاونین سازمان اسناد و كتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران، توسط مرجعی غیر از هیأت امناء تصویب شده كه خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب كننده بوده و موجب محدودیت های فراوانی برای عضویت در كتابخانه ملّی حتی برای اعضای فعلی آن از جمله نویسندگان و مؤلفان كتاب و پژوهشگران و دانشجویان نیز گردیده است.

علاوه بر این، ایجاد این محدودیت ها بر خلاف منویات و بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی مبنی بر تشویق و ترغیب كتابخوانی می باشد.

بخشی از بیانات رهبر معظّم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان كتابخانه ها و كتابداران مورخ 1400/4/29: 

(اهتمام به كتاب در واقع قوامش به اهتمام به كتابخوانی است. در جامعه باید سٌنت كتابخوانی رواج پیدا كند. فایده سوادآموزی این است. اثر حركت و نهضتی كه در كشورها برای ریشه كن كردن بی سوادی انجام می گیرد، همین است كه بتوانند از این مجموعه عرضه كننده فكر و ذوق و استعداد دیگران استفاده كنند؛ این بدون كتابخوانی امكان پذیر نیست.به گمان من یكی از بدترین و پرخسارت ترین تنبلی ها، تنبلی در خواندن كتاب است. هرچه هم انسان به این تنبلی میدان بدهد، بیشتر می شود. كتابخوانی باید در جامعه ترویج شود؛ و این كار بر عهده همه دستگاه هایی است كه در این زمینه مسئولند.

یكی از كارهای بزرگ و مهم در سطح جامعه این است كه تبلیغات كتابخوانی همه گیر شود. كاری كنیم كه كتابخوانی یك امر رایج شود و كتاب از دست جوان ما نیفتد. این كه گفته می شود در شبانه روز سرانه مطالعه كتاب فلان مقدار است، این ها آمارهای راضی كننده ای نیست؛ خیلی بیشتر از این باید باشد. هیچ وقت انسان از كتاب مستغنی نیست. از دوران نوجوانی، از اول سوادآموزی تا آخر عمر، انسان احتیاج دارد به كتاب؛ احتیاج دارد به درك مسائل و جذب مواد تغذیه معنوی و روحی و فكری؛ این بایستی در سطح عموم جامعه فهمیده شود و دنبال شود و اقدام شود)."

شاکی همچنین به موجب لایحه رفع نقصی که به شماره 1719581 مورخ 1403/5/10 در دفتر هیأت عمومی ثبت شده بیان کرده است که:

"مطابق بند (ز) ماده 7 قانون اساسنامه کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1369/8/3، تصویب آیین نامه های داخلی مورد نیاز کتابخانه ملّی از جمله وظایف هیأت امناء کتابخانه ملّی احصاء شده است و شیوه نامه پذیرش و عضویت کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1403/1/27 شورای معاونین سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران، توسط مرجعی غیر از هیأت امناء تصویب شده که خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب کننده می باشد. بنابراین درخواست ابطال شیوه نامه موردنظر را استدعا دارد."

آقای امیر جامسبی نیز به موجب دادخواستی جداگانه اعلام کرده است که:

"رئیس سازمان اسناد و كتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران به همراه تعدادی از معاونین و مدیران كل در تاریخ 1403/1/27 شیوه نامه پذیرش و عضویت كتابخانه ملّی  جمهوری اسلامی ایران را در 30 ماده و 7 تبصره به تصویب رسانده اند. به استناد بند (ب) و بند (ز) ماده 7 قانون اساسنامه كتابخانه ملّی مصوّب 1369 مجلس شورای اسلامی، تصویب آیین نامه از وظایف و اختیارات هیأت امناء می باشد و به استناد بند (ج) و بند (ی) ماده 8 قانون اساسنامه كتابخانه ملّی، رئیس كتابخانه صرفاً حق پیشنهاد را دارد نه تصویب، نظر به این كه در ماده 5 قانون اساسنامه كتابخانه ملّی، اعضاء هیأت امناء كتابخانه احصاء گردیده است. لذا تصویب شیوه نامه پذیرش و عضویت بیست و هفتم فروردین ماه سال هزار و چهارصد و سه خارج از حدود وظایف و اختیارات افراد تصویب كننده بوده و قابلیت اجرا را نداشته و محكوم به ابطال می باشد. در این راستا هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رأی شماره 557 [9010090905800557 ـ 1390/12/8] به شرح ذیل با همین استدلال اقدام به ابطال دستورالعمل سال 1387 نموده است: «نظر به این كه مطابق بند (ز) ماده 7 اساسنامه كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1369/8/3، تصویب آیین نامه های داخلی مورد نیاز كتابخانه ملی از جمله وظایف هیأت امنای كتابخانه ملّی احصاء شده است و دستورالعمل مورد اعتراض در سال 1387 توسط مرجعی غیر از هیأت امناء تصویب شده است، بنابراین خارج از حدود اختیارات مرجع صادر كننده بوده است و به استناد بند یك ماده 19 و ماده 42 قانون دیوان عدالت اداری حكم به ابطال آن صادر و اعلام می شود» با عنایت به مراتب فوق ابطال شیوه نامه پذیرش و عضویت كتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1403/1/27 را خواستارم."

نامبرده همچنین به موجب لایحه رفع نقصی که با شماره 1796261 مورخ 1403/5/14 در دفتر هیأت عمومی ثبت شده بیان کرده است که:

"به استحضار می رساند که عضویت اینجانب در کتابخانه ملّی براساس شیوه نامه پذیرش و عضویت سابق کتابخانه ملّی و از طریق واجدین شرایط عضویت پژوهشی و طبق بند «مخترعین دارای گواهی ثبت اختراع از اداره ثبت اختراع مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور» صورت پذیرفته است. لذا اینجانب تقاضای ابطال بند 3ـ1ـ 5 (سه ـ یک ـ پنج) ماده 3 و اعاده به وضع سابق یعنی عنوان «مخترعین دارای گواهی ثبت اختراع از اداره ثبت اختراع مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور» و همچنین تقاضای ابطال تبصره یک ماده 3 شیوه نامه پذیرش و عضویت کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب بیست و هفتم فروردین ماه هزار و چهارصد و سه را دارم."

متن مقرّره  مورد شکایت به شرح زیر است:

"شیوه نامه پذیرش و عضویت کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران 1403/1/27

مقدمه

به استناد ماده 9 آیین نامه پذیرش و عضویت سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران، معیارهای عضویت و جزئیات اجرایی شیوه نامه اجرایی به شرح زیر به تصویب شورای معاونین رسید.ضوابط و نحوه خدمات دهی آرشیوی و استفاده از کتابخانه دیجیتال طی شیوه نامه ای مستقل اعلام می گردد.

فصل اول: تعاریف

ماده1ـ منظور از واژگان استفاده شده در متن شیوه نامه، تعاریف زیر هستند:

1ـ1. سازمان: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران

2ـ1. خدمات: خدمات اطلاع رسانی، مرجع، استفاده از فضاهای مطالعاتی و پژوهشی، دسترسی به منابع کتابخانه ای، دیداری و شنیداری.

فصل دوم: انواع عضویت

ماده2ـ عضویت افتخاری

1ـ2. مقامات و شخصیت های زیر به عضویت افتخاری پذیرفته می شوند.

2ـ1ـ1. رؤسای سه قوه (مقننه، مجریه، قضائیه) و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام

1ـ2ـ2. معاونان رئیس جمهور، وزراء و اعضای هیأت دولت

3 ـ1ـ2. نمایندگان مجلس شورای اسلامی.

2ـ1ـ4. اعضای شورای نگهبان و نمایندگان مجلس خبرگان رهبری

2ـ1ـ 5. اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی

ماده 3ـ عضویت پژوهشی

3ـ1. واجدین شرایط

3ـ1ـ1. اعضاء هیأت علمی

2 ـ1ـ3. دانش آموختگان و دانشجویان مقطع دکترای تخصّصی و دکترای حرفه ای (نیم سال 9 به بالا)

3ـ1ـ3. طالب سطح چهار و بالاتر حوزه علمیه

3ـ1ـ4. دارندگان مدرک درجه یک هنری

3ـ1ـ 5. برگزیدگان جشنواره های ملّی و بین المللی معتبر از قبیل فارابی و خوارزمی

3ـ1ـ6. پژوهشگران برتر جشنواره های سازمان

تبصره1: اعتبار این عضویت یک سال است. تمدید عضویت بیش از یک سال، منوط به طرح درخواست، بررسی و موافقت کمیته عضویت و پذیرش خواهد بود.

3ـ2. میزان دسترسی به منابع

 3ـ2ـ1. امانت همزمان حداکثر 6 منبع در داخل تالارهای کتابخانه ملّی

 3ـ2ـ2. امانت بیرونی از کتابخانه عمومی 4 کتاب

ماده4ـ عضویت عادی

 4ـ1. واجدین شرایط

4ـ1ـ1. دانش آموختگان مقطع کارشناسی ارشد

4ـ1ـ2. دانشجویان کارشناسی ارشد (منوط به بارگذاری تصویب نامه پیشنهاده پایان نامه)

4ـ1ـ3. طالب سطح سه حوزه علمیه

4ـ1ـ4. قهرمانان ورزشی ملّی و جهانی (با مدرک کارشناسی)

5ـ1ـ4. نخبگان با معرفی بنیاد ملّی نخبگان

6ـ1ـ4 . دارندگان مدارک درجه دو و سه هنری

7ـ1ـ4. ایثارگران، منطبق با قانون (با مدرک کارشناسی)

8ـ1ـ4. حافظان کل قرآن کریم با تأییدیه دارالقرآن سازمان تبلیغات اسلامی

9ـ1ـ4. اهداکنندگان منابع نفیس

10ـ1ـ4. کارکنان و بازنشستگان سازمان و بستگان درجه یک (پدر، مادر، همسر، فرزند) آنها

تبصره1: مدّت اعتبار این عضویت یک سال است.تمدید عضویت بیش از یک سال، منوط به طرح درخواست، بررسی و موافقت کمیته عضویت و پذیرش خواهد بود. به منظور برقراری عدالت عمومی و رعایت حقوق فرهنگی و استفاده حداکثری متقاضیان از خدمات کتابخانه ملّی، تمدید عضویت برای اعضای عادّی، حداکثر سه سال و درخواست تمدید عضویت بیش از سه سال، منوط به بررسی و تصمیم کمیته عضویت و پذیرش خواهد بود.

تبصره2: عضویت آن دسته از دانشجویان کارشناسی ارشد که در زمان ابلاغ این شیوه نامه عضو کتابخانه ملّی هستند، تا پایان دوره جاری عضویت شان ادامه دارد، اما تمدید عضویت منوط به بارگذاری تصویب نامه پیشنهاده پایان نامه است.

2ـ4. میزان دسترسی به منابع

1ـ2ـ4. امانت همزمان حداکثر 3 مدرک در داخل تالارهای کتابخانه ملّی

2ـ2ـ4. امانت بیرونی از کتابخانه عمومی حداکثر 2 مدرک (کتاب)

ماده5 ـ عضویت موقّت

سایر متقاضیان پس از درخواست و طرح مکتوب نیازمندی خود در قالب کاربرگ مربوطه (پیوست شماره 1)، بررسی و موافقت کمیته عضویت و پذیرش، حداکثر به مدّت 3 ماه از برخی خدمات ضروری برخوردار خواهند شد.

فصل سوم: فرآیند عضویت

ماده6 ـ بررسی درخواست متقاضیان، پس از تکمیل کاربرگ الکترونیک عضویت (پیوست شماره 2) بر روی پایگاه اینترنتی سازمان به نشانی www.nlai.ir،  منوط به ارائه مدارک زیر (متناسب با شرایط عضویت) است:

1ـ6. کارت ملّی یا شناسنامه

2ـ6. مدرک تحصیلی یا گواهینامه موقت پایان تحصیل

3ـ6. کارت معتبر عضویت هیأت علمی

4ـ6. کارت دانشجویی یا گواهی طلبگی معتبر و غیرموقّت

5ـ6. گواهی (بنیاد ملّی نخبگان) در خصوص احراز نخبگی

6 ـ6. گواهی ایثارگری

7ـ6. گواهینامه درجه یک، دو و سه هنری با تأیید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای هنرمندان

8ـ6. مدرک تخصّصی حافظان کل قرآن کریم با تأیید دارالقرآن سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی

9 ـ6. تأییدیه سازمان برای اهداء کنندگان مجموعه نفیس

10ـ6.حکم قهرمانی برای قهرمانان ملّی و جهانی

تبصره1: مدارک دانش آموختگانی که از دانشگاه های خارج از کشور صادر شده، باید به تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری رسیده باشد.

تبصره2: کارت عضویت اتباع خارجی، پس از دریافت مدارک و بررسی و استعلام از مراجع ذی ربط، صادر خواهد شد.

ماده7ـ خدمات، امکانات، محل های دسترسی و تعرفه ها به شرح زیر است:

1ـ7. ساعات کاری و امور اجرایی

1ـ1ـ7. اداره عضویت و پذیرش کتابخانه ملّی هر هفته از شنبه تا چهارشنبه، به غیر از روزهای تعطیل رسمی، در وقت اداری، آماده خدمات رسانی به متقاضیان است. این واحد مسئول بررسی و تأیید شرایط متقاضیان و تعیین نوع عضویت آنان است.

2ـ1ـ7. صدور کارت عضویت صرفاً پس از انجام ثبت نام اینترنتی بر روی سایت اینترنتی سازمان به نشانی www.nlai.ir  توسط متقاضی و بررسی و احراز مدارک، انجام خواهد شد.

تبصره1: زمان و نوبت های فعالیت تالارها متناسب با شرایط در هر فصل اعلام می شود.

2ـ7. تعرفه

تعرفه های عضویت و ارائه خدمات، ابتدای هر سال توسط اداره کل اطلاع رسانی برآورد و پس از تصویب شورای معاونین سازمان به آگاهی خواهد رسید.

ماده 8 ـ صدور، تمدید و تعویض کارت عضویت پس از دریافت مدارک لازم و منوط به پرداخت هزینه مربوطه است.

1ـ8. تمدید و تعویض کارت عضویت در صورت تغییر وضعیت، پس از دریافت مدارک لازم به منظور احراز شرایط جدید و هزینه های مربوط، انجام خواهد شد.

2ـ8. اعضاء موظفند در صورت مفقود شدن کارت عضویت، مراتب را فوری و کتبی به اداره عضویت اعلام نمایند.

3ـ8. در هر نوبت عضویت حداکثر 2 بار کارت المثنی صادر می شود.

4ـ8. مبلغ هزینه کارت در صورت انصراف، تعلیق و ابطال مسترد نخواهد شد.

تبصره1: پس از طی مراحل مقدماتی فنّی در سامانه میز خدمت، تمامی مراحل فوق از طریق درگاه میز خدمت و به صورت برخط انجام خواهد گرفت.

فصل چهارم: مقرّرات 

ماده9ـ سازمان تابع و ملزم به رعایت کلّیه قوانین و مقرّرات نظام جمهوری اسلامی ایران است.ضروری است کلّیه مراجعین، قوانین و مقرّرات مربوطه از جمله حدود پوشش مندرج در پیوست شماره 4 این شیوه نامه را رعایت نمایند.

ماده10ـ مسئول هر بخش این حق را برای خود محفوظ می دارد که هر گونه تخلّف از مقرّرات را ثبت و گزارش نماید. برای مشاهده کاربرگ گزارش تخلف اعضاء به پیوست شماره 3 مراجعه شود.

ماده11ـ در صورت بروز هر گونه رفتار کلامی، غیرکلامی یا فیزیکی که منجر به پرخاشگری، بی احترامی، احساس ناراحتی یا تهدید و به خطر افتادن سایر اعضاء یا کارکنان شود، سازمان مختار است نسبت به تعلیق یا ابطال عضویت مرتکبین و پیگیری مراتب از مبادی انتظامی یا قضایی اقدام نماید.

ماده12ـ سازمان اختیار دارد برای حفظ امنیت عمومی، نسبت به استقرار تجهیزات نظارتی و مراقبتی و در مواقع ضروری، جستجوی وسایل همراه یا صندوق موقت اعضاء اقدام نماید و در صورت لزوم اطلاعات اعضاء را در اختیار مراجع ذی صلاح قرار دهد.

ماده13ـ هر گونه تصویربرداری، نظرسنجی، تبلیغ، توزیع جزوه، برگزاری یا دعوت به نشست یا تجمع و فعالیت خیریه در بخش های داخلی و بیرونی محوطه سازمان، ممنوع و موارد خاص مستلزم هماهنگی و موافقت سازمان است.

ماده14ـ استعمال هر نوع دخانیات، همراه داشتن انواع سلاح سرد و گرم، اقلام قابل اشتعال یا انفجار، مواد الکلی، مخدر، سمّی و خطرناک در بخش های داخلی و بیرونی محوطه سازمان ممنوع است.

ماده15ـ دریافت هر گونه خدمات از کتابخانه ملّی، صرفاً متناسب با امکانات موجود و پس از ارائه اصل کارت عضویت امکان پذیر است.جابه جایی یا واگذاری کارت به دیگران، منجر به تعلیق یا ابطال عضویت خواهد شد.

ماده16ـ همه اعضاء و کارکنان وظیفه دارند در حفظ آرامش، بهداشت و حریم کتابخانه ملّی، تلاش و از رفتار یا ایجاد صدای مزاحم خودداری نمایند.

ماده17ـ همراه داشتن اشیایی مانند: کیف، کتاب شخصی، نشریه، روزنامه، سررسید، دفتر، موشواره (mouse) صدادار، چتر و ...در تالارهای ورودی، مطالعه و تخصّصی مجاز نیست.

ماده18ـ همراه داشتن مواد خوراکی، آشامیدنی و تنقّلات در تالارهای ورودی، مطالعه و تخصّصی ممنوع است.

ماده19ـ اعضا پیش از ورود به  تالار، نسبت به دریافت شماره صندوق موقت نگهداری اشیاء و قراردادن ابزار و لوازم غیرمجاز خود در آن اقدام نمایند.

ماده20ـ گفت وگو با تلفن همراه در تالارهای ورودی، مطالعه و تخصّصی، ممنوع و خاموش کردن یا قراردادن دستگاه تلفن در حالت بی صدا ضروری است.

ماده21ـ وارد آوردن هر گونه آسیب به اموال و تجهیزات کتابخانه ملّی مثل خدشه دار کردن مبلمان، آسیب رسانی به مدارک یا هر نوع خط کشی و علامت گذاری، گذاشتن هر نوع وسیله از جمله قلم و ... بین صفحات آنها، اختلال در سامانه های رایانه ای و موارد مشابه، تخلّف به شمار می رود.

ماده22ـ خوابیدن بر روی میز و مبلمان تالارها مجاز نیست.

ماده23ـ رعایت حدود پوشش مورد نظر سازمان و حفظ شئونات دینی، فرهنگی و اجتماعی در بخش های داخلی و بیرونی محوطه سازمان الزامی است.

ماده24ـ از نشستن روی زمین در تالارهای ورودی، مطالعه و تخصّصی و همچنین پله ها و معابر خودداری شود.

ماده25ـ سازمان مسئولیتی در قبال حفظ یا نگهداری اشیاء داخل صندوق موقت در اختیار اعضا ندارد و ضمناً پس از اتمام ساعت کاری نسبت به جمع آوری اشیای جامانده یا تخلیه نشده اقدام خواهد نمود.

ماده٢٦ ـ امانت مدرک

1ـ26. درخواست امانت مدرک (کتاب یا منبع اطّلاعاتی)، تا یک ساعت قبل از اتمام کار مخازن پذیرفته می شود و به درخواست های پس از آن ترتیب اثر داده نخواهد شد.

2ـ26. آخرین زمان بازگرداندن مدارک امانت گرفته شده، حداکثر نیم ساعت قبل از اتمام کار مخازن است.

3ـ26. مدارک کتابخانه ای سازمان (به جز منابع موجود در مخزن کتابخانه عمومی) صرفاً برای استفاده در تالارهای مطالعه است و خارج از محیط تالار امانت داده نمی شود.

4ـ26. کتاب های هر تالار مخصوص مطالعه در همان تالار است.از خروج و جابه جایی آنها بین تالارهای تخصّصی و عمومی خودداری نماید.

5ـ26. هر گونه کپی و عکس برداری از مدارک صرفاً پس از هماهنگی و دریافت مجوز از مسئولان کتابخانه مجاز خواهد بود.

6ـ26. هر عضو تنها مجاز به اشغال یک میز است و مدارکی که بیش از نیم ساعت بدون حضور عضو بر روی میزهای مطالعه قرار داده شده، گردآوری و به مخازن تحویل می شوند. در صورت ضرورت، میز مربوطه نیز به عضو دیگر اختصاص داده خواهد شد.

ماده27ـ تکمیل کاربرگ تقاضا و صدور کارت عضویت به منزله آگاهی کامل اعضاء از مقرّرات   کتابخانه ملّی و تعهد به رعایت کامل و دقیق آنهاست.

ماده28ـ در صورت عدم رعایت مقرّرات مندرج در این شیوه نامه توسط عضو، موضوع به کمیته عضویت و پذیرش ارجاع و حسب مورد برای تذکّر یا تعلیق یا لغو عضویت، تصمیم گیری خواهد شد.

ماده29ـ تصمیم کمیته عضویت و پذیرش در خصوص موضوع ماده 28 ظرف دو هفته از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی توسط عضو خواهد بود.

ماده30ـ این شیوه نامه در 30 ماده و 7 تبصره در تاریخ 1403/1/27 به تصویب شورای معاونین سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران رسید.ـ رئیس اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران، معاون کتابخانه ملّی، معاون توسعه مدیریت و منابع، معاون پژوهش و منابع دیجیتال، معاون اسناد ملّی، مدیرکل دفتر مرکزی حراست، رئیس اندیشگاه فرهنگی، مشاور رئیس سازمان و مدیرکل حوزه ریاست"

در پاسخ به شکایت مذکور، سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران به موجب لایحه شماره 15755/03/ص مورخ 1403/6/18 توضیح داده است که:

"به استحضار می رساند سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران که نهادی دولتی و از سازمان های تحت نظر رئیس جمهور است؛ وفق قانون اساسنامه کتابخانه ملّی مصوّب سال 1369 مجلس شورای اسلامی با مقرّرات   خاص و به صورت هیأت امنایی اداره می شود لذا به موجب ماده 4 قانون یاد شده ارکان سازمان عبارت از هیأت امناء و رئیس کتابخانه ملّی است که طبق مفاد ماده 8 همان قانون، اداره امور آن طبق مصوّبات هیأت امنا؛ با رئیس سازمان است.

همان گونه که شاکی اظهار داشته برابر  بند (ز) ماده 7 قانون اساسنامه تصویب آیین نامه های داخلی مورد نیاز کتابخانه ملّی از جمله وظایف هیأت امناء تعییین شده است. لذا این سازمان، با استناد به همین بند از قانون اساسنامه کتابخانه ملّی، در سال 1400 تغییر برخی مواد آیین نامه قبلی را در دستورکار خود قرار می دهد که در نهایت طی بند 3 از مجموع مصوّبات مورخ 1400/5/9 به شماره 2991 هیأت امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملّی آیین نامه جدید تدوین و به تصویب می رسد و نیز برابر ماده 9 آیین نامه صدرالاشاره، شورای معاونین سازمان به عنوان بازوی اجرایی، نسبت به تعیین معیارها و جزئیات اجرایی آیین نامه در تاریخ 1403/1/27 شیوه نامه اجرایی آیین نامه پذیرش و عضویت و به عبارتی مقرّره معترضٌ عنه را با جری تشریفات قانونی مصرّح در قوانین و مقرّرات مورد عمل، به شرح آتی تصویب می کند.

ب ـ دفاع شکلی: 

این سازمان نهادی دولتی است که طبق قانون اساسنامه مصوّب مجلس شورای اسلامی با دو رکن هیأت امناء و رئیس اداره می شود و وفق ماده 5 همان قانون، با عنایت به این که تصویب آیین نامه های داخلی در صلاحیت هیأت امناء و اجرای آن بر عهده رئیس سازمان است؛ در سال ١٤٠٠ طبق مصوّبه هیأت امناء آیین نامه پذیرش و عضویت قبلی را مورد بازنگری قرار داده و در 10 ماده و 19 بند بدواً به تصویب کمیسیون دائمی هیأت امناء سپس به تأیید هیأت امنای سازمان می رساند.

در نهایت برابر ماده 9 آیین نامه صدر الاشاره که مقرر داشته است: «شیوه نامه اجرایی این آیین نامه ظرف مدت یک ماه از تصویب؛ در شورای معاونین سازمان تصویب می شود و معیارهای عضویت و جزئیات اجرایی در آن تعیین می شود.» در تاریخ 1403/1/27 مقرّره معترضٌ عنه به تصویب این مرجع قانونی یعنی شورای معاونین سازمان می رسد.

مزید استحضار شورای معاونین سازمان که متشکل است از معاونین سازمان و مدیران کل حراست و حوزه ریاست در واقع همان هیأت اجرایی موضوع تبصره 2 ماده ٣٦ آیین نامه مالی معاملاتی سازمان و هیأت رئیسه موضوع بند ٦ ماده 1 آیین نامه استخدامی اعضای غیرهیأت علمی است که با همان اختیارات موضوع مواد یاد شده طی مصوّبه شماره 5085/97/ص مورخ 1397/5/20 هیأت امنای سازمان به «شورای معاونین» تغییر نام یافته است. بنابراین قضات هیأت عمومی دیوان عدالت اداری تصدیق خواهند داشت، براساس شرحی که گذشت اقدامات شورای معاونین در تصویب شیوه نامه موضوع ماده 9 آیین نامه کاملاً منطبق با قانون و مقرّرات مرتبط بوده لذا مقرّره معترضٌ عنه به نحو صحیح تدوین و تصویب یافته و از اعتبار قانونی لازم برخوردار است. از این رو با توجه به این که شاکی مدعی شده است که مقرّره  خارج از حدود اختیارات مرجع تصویب کننده بوده است؛ بدواً رد شکایت مذکور از این حیث مورد استدعاست.

ج ـ دفاع ماهوی:

و اما در دفاع ماهیتی از دعوای مطروحه مبنی بر مغایرت تصمیمات این سازمان با سیاست ها و بیانات مقام معظّم رهبری در دیدار با مسئولان کتابخانه ها و کتابداران مبنی بر تشویق و ترغیب کتابخوانی؛ توجه قضات دیوان عدالت اداری را به عین اظهارات ریاست سازمان در رد این ادعا؛ و بالعکس، اجرا دقیق منویات رهبری درسطح این سازمان در دست کم در دوره دولت سیزدهم معطوف می نمایند:

«در پاسخ به استناد شاکی به بیانات مقام معظّم رهبری به استحضار می رساند:

این چند نمونه از بیانات و صدها توصیه و تأکید معظمٌ له در اهتمام به امر کتاب و کتابخوانی همواره در صدر اولویت های سازمان اسناد و کتابخانه ملّی بوده و اقداماتی از جمله:

1ـ اضافه شدن هر ساله بیش از چند ده هزار عنوان کتاب به مخازن

2ـ تولید اطلاعات کتاب شناختی و در دسترس قراردادن آن برای همه کاربران

3ـ ارائه خدمات به بیش از 250 هزار عضو کتابخانه ملّی

4ـ برگزاری نشست ها و جشنواره های مرتبط با معرفی، نقد، تبلیغ و ترویج کتاب و کتابخوانی و ده ها فعالیت دیگر تحقّق رهنمودهای مقام معظّم رهبری بوده است و مروری حتی اجمالی به عملکرد این سازمان در دولت سیزدهم شاهدی صادق و کافی بر این مدعاست اما نکته مهمی که شاکی به آن دقت نکرده اند این است که:

اولاً: وظایف سازمان اسناد و کتابخانه ملّی مطابق اساسنامه قانونی آن با کتابخانه های عمومی تفاوت دارد و مطابق بندهای ماده 3 قانون اساسنامه وظیفه گردآوری، حفاظت و ساماندهی اطلاعات مربوط به آثار مکتوب و غیرمکتوب را به عهده دارد و با توجه به تصریح این قانون بر «ارائه روش های مطلوب به منظور هماهنگ کردن خدمات و فعالیت های کتابخانه های عمومی و تخصّصی جهت تسهیل مبادله اطلاعات» و نیز «اتخّاذ و اخذ تصمیمات لازم برای صحت؛ سهولت و سرعت در امر تحقیق و مطالعه در همه زمینه ها به منظور اعتلای فرهنگ ملّی و انجام تحقیقات مربوطه» به روشنی نشان می دهد که وظیفه کتابخانه ملّی مرجعیت، هدایت و تدابیر لازم برای فعالیت دیگر کتابخانه های عمومی و تخصّصی است که این سازمان با طرح ها و ساز و کارهای مختلف از جمله تشکیل مجمع کتابخانه های بزرگ کشور (مکتب) در این جهت فعالیت کرده است.

ثانیاً: کتابخانه ملّی ظرفیت محدودی برای تالارهای مطالعه دارد و طبیعی است برای استفاده عادلانه و بدون تبعیض کاربران و طبق قانون و مصوّبات هیأت امناء ناگزیر از وضع آیین نامه های لازم برای تمامی بخش ها از جمله عضویت است.

شیوه نامه عضویت، روال قانونی تصویب را طی کرده است و اینک در حال اجراست البته مانند هر شیوه نامه مورد تصویب بعد از مدّتی مورد بازبینی و رفع نواقص قرار می گیرد و این مطلب قبلاً نیز طی مصاحبه ای اعلام شده است. در پایان نظر به موارد معنونه؛ و براساس دفاعیات این سازمان از مقرّره  معترضٌ عنه؛ از محضر قضات هیأت عمومی، صدور رأی مبنی بر رد شکایت مورد استدعاست.."

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 1404/1/26 به ریاست معاون قضایی دیوان عدالت اداری در امور هیأت عمومی و هیأت های تخصّصی و با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

وظایف هیأت امنای کتابخانه ملّی در 12 بند در ماده 7 قانون اساسنامه کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1369/8/2 اصلاحات و الحاقات بعدی احصاء شده که از جمله آنها مطابق بند (ز) اساسنامه صدرالذکر: «تصویب آیین نامه های داخلی مورد نیاز كتابخانه ملّی» است و هرچند در اجرای وظیفه مذکور، آیین نامه پذیرش و عضویت سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران به تصویب هیأت امناء رسیده و براساس ماده 9 آن، شورای معاونین کتابخانه مأمور تصویب شیوه نامه اجرایی آیین نامه شده است، ولی از آنجایی که مفاد شیوه نامه اجرایی مصوّب شامل ضوابطی است که می بایست در قالب آیین نامه به تصویب هیأت امناء میرسید و حکم مقرر در ماده 9 آیین نامه پذیرش و عضویت سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران که متضمن تعیین صلاحیت تصویب چنین ضوابطی برای شورای معاونین کتابخانه است، خلاف قانون بوده و براساس اصل یکصد و هفتادم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قابل ترتیب اثر نیست چرا که تصویب چنین ضوابطی طبق بند (ز) ماده 7 اساسنامه موصوف از شئون هیأت امناء می باشد، در نتیجه تصویب شیوه نامه پذیرش و عضویت کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران مصوّب 1403/1/27 شورای معاونین سازمان اسناد و کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران خارج از حدود اختیار مرجع تصویب کننده آن بوده و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون دیوان عدالت اداری مصوّب سال 1392 ابطال می شود. این رأی براساس ماده 93 قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوّب 1402/2/10) در رسیدگی و تصمیم گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

معاون قضایی دیوان عدالت اداری و هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ مهدی دربین