امروزه پيشرفت و توسعه روزافزون رايانه و اينترنت و به طور كلي فناوري اطلاعات در سطح جهان و ايران باعث تغيير و تحولات زيادي در ساختار اقتصادي جوامع، بازرگاني، بانكداري رسانه‌هاي گروهي و... گرديده است و با اين توسعه و پيشرفت، افق‌هاي جديدي در حقوق مربوط به روابط افراد با يكديگر از طريق اينترنت گشوده شده است كه نتيجتا نياز به تبيين و تصويب قوانين مربوطه جهت حل اختلافات و تعيين جرائم در محيط مجازي اينترنت دارد. قانون تجارت الكترونيك در مورخ 1384/10/17 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد كه اين قانون عبارات مربوط به تجارت الكترونيك و نيز اقداماتي كه در محيط مجازي اينترنت جرم شناخته مي‌شوند را تعريف كرده است. متاسفانه تعاريف مذكور در ماده 2 قانون تجارت الكترونيك كلماتي نامانوس و گنگ و نامفهوم براي حقوقدانان و تجار و هم عوام مي‌باشد كه جاي ‌بحث و تامل مفصل دارد كه خارج از حوصله اين مقاله مي‌باشد.



به‌موجب ماده 66 قانون تجارت الكترونيك استفاده از علامت تجارتي به صورت نام دامنه (Domain Name) و يا هر نوع نمايش بر خط (online) علائم تجارتي كه موجب فريب يا شبيه شدن طرف به اصالت كالا و خدمات شود جرم تلقي گرديده است.

اين تعريف تقريبا منطبق با بند 2 ماده 9 قانون ثبت علائم تجارتي و اختراعات مصوب 1310 و تبصره 2 ماده 5 آيين‌نامه اصلاحي اجراي قانون ثبت علائم تجارتي و اختراعات مصوب 1377 مي‌باشد.



برخي از افراد علامت‌هاي تجارتي مشهور جهاني را به صورت نام دامنه و آدرس اينترنتي به نام خود به ثبت مي‌رسانند و در مواردي نيز پيشنهاد انتقال آن آدرس اينترنتي و نام دامنه به مالكين حقيقي آنها به ازاي مبالغي گزاف را مي‌نمايد.



به عنوان نمونه رويه عملي بين‌المللي ذيلا حكم مركز وساطت و داوري سازمان جهاني مالكيت معنوي در مورد نام دامنه google.ir بيان مي‌گردد:



شخصي به نام «م ‌ـ‌ ج» ساكن رفسنجان نام دامنه google.ir را در ايران به ثبت رسانده و پيشنهاد انتقال اين آدرس اينترنتي را با ازاي مبلغ يك ميليون دلار به شركت google Inc نموده بود.



مركز ثبت نام دامنه و آدرس اينترنتي ايران تحت شناسه (.ir) پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي و فيزيك نظري احكام صادره از دادگاه عمومي تهران و نيز مركز وساطت و داوري سازمان جهاني مالكيت معنوي را به عنوان مراجع صالح مورد پذيرش قرار داده و به مورد اجراء مي‌گذارد.



شركت google Inc. مالك علامت تجارتي Google در كشورهاي مختلف جهان مي‌باشد و به اين استناد دعوي ابطال ثبت‌نام دامنه google.ir به نام آقاي «م ‌ـ‌ ج) و ثبت آن به نام شركت Google Inc. را نزد مركز وساطت و داوري سازمان جهاني مالكيت فكري مطرح نمود كه منجر به صدور حكم زير گرديد:



World Intellectual Property Organization

مركز وساطت و داوري سازمان جهاني مالكيت فكري

حكم هيات اداري

شركت Google Inc. به طرفيت «م ‌ـ‌ ج»

شماره پرونده: 0001 ‌ـ‌ 2005 DIR

1‌ـ‌ طرفين دعوي

خواهان: شركت Google Inc. به نشاني آمريكا، ايالت كاليفرنيا، مونتين ويو، با وكالت خانم «ر ‌ـ‌ هـ»

خوانده: آقاي «م ‌ـ‌ ج» به نشاني جمهوري اسلامي ايران، رفسنجان



2‌ـ‌ نام دامنه و مركز ثبت

نام دامنه مورد ترافع (Google.ir) كه نزد مركز ثبت نام دامنه و آدرس اينترنتي ايران به ثبت رسيده است.



3‌ـ‌ گردشكار

شكايتي نزد مركز وساطت و داوري سازمان جهاني مالكيت فكري (مركز داوري) در مورخ 10 ژانويه 2005 مطرح گرديد. در همان روز (01 ژانويه 2005) مركز داوري استعلام ثبت‌نام دامنه را از طريق پست الكترونيك به مركز ثبت‌نام دامنه ايران ارسال‌كرد.



مركز ثبت‌نام دامنه ايران در تاريخ 11 ژانويه 2005 از طريق پست الكترونيك پاسخ استعلام مبني بر اينكه نام دامنه مورد ترافع به نام خوانده ثبت رسيده و نيز مشخصات و جزئيات نام دامنه را به مركز داوري اعلام نمود.



مركز داوري با بررسي‌هاي لازم اعلام داشت كه دعوي منطبق با قواعد شكلي مربوطه و صحيحا مطرح گرديده است.



مركز داوري دعوي مذكور را به طور رسمي از طريق پست الكترونيك به خوانده ابلاغ نمود ورسيدگي در تاريخ 12 ژانويه 2005 آغاز گرديد. مهلت قانوني پاسخگويي خوانده به دعوي مطروحه اول فوريه 2005 بوده كه پاسخ خوانده در تاريخ 28 ژانويه 2005 در مركز داوري از طريق پست الكترونيك ثبت گرديد.



مركز داوري آقاي ... را در تاريخ 4 فوريه 2005 به عنوان عضو انفرادي هيات داوري تعيين نمود. هيات رسيدگي ضمن اعلام پذيرش، مراتب بي‌طرفي و استقلال خود را منطبق با مقررات اعلام داشت.



4‌ـ‌ سوابق

خواهان مدارك ثبت علامت Google را به نام خود در كشورهاي مختلف جهان تقديم داشته است. خواهان مالك تعداد بسياري از نام‌هاي دامنه ثبت شده Google در كشورهاي مختلف مي‌باشد. خوانده نام دامنه مورد ترافع را به ثبت رسانده و استفاده مي‌نمايد.



5‌ـ‌ دفاعيات طرفين

الف ‌ـ‌ خواهان



• نام دامنه مورد ترافع با علائم تجارتي خواهان يكسان مي‌باشد.



• خوانده هيچ حق يا منافع مشروع در مورد نام دامنه مورد دعوي ندارد.



• خوانده از نام دامنه مذكور جهت ارائه خدمات جست‌وجو استفاده نموده كه تقليدي از خدمات جست‌وجوي خواهان بوده و اين مويد عدم وجود حسن نيت خواهان در ارائه خدمات و كالاها مي‌باشد.

بر اساس رويه‌ها و استدلال‌هاي سابق هيات در مورد پرونده شماره 0847 ‌ـ‌ D2000 در خصوص نام دامنه Madonna.com استفاده بر اساس شهرت ديگري مويد عدم وجود حسن نيت در ارائه خدمات و كالاها مي‌باشد.



• خوانده هيچ‌گونه شهرت و يا معروفيتي در خصوص نام دامنه مذكور ندارد. نظر به اينكه نام دامنه مورد ترافع با علائم تجارتي خواهان يكسان مي‌باشد كه خوانده از آن استيفاء بلاجهت مي‌نمايد و هر شهرت و معروفيتي كه براي خوانده حاصل شود ناشي از شهرت علائم تجارتي و حسن نيت خواهان مي‌باشد.



• خوانده از نام دامنه مورد ترافع به قصد گمراهي و منحرف نمودن مصرف‌كنندگان و لطمه زدن به شهرت علائم تجارتي Google استفاده نامشروع و تجاري مي‌نمايد. مضافا خوانده از نام دامنه براي ارائه خدمات جست‌وجو بر اساس شهرت و اعتبار جهاني خواهان بدون رضايت وي استفاده مي‌نمايد.



• خوانده نام دامنه مورد ترافع را با سوءنيت ثبت و استفاده مي‌نمايد.

‌ـ‌ خوانده نام دامنه را به منظور فروش، اجاره و انتقال به خواهان كه مالك علائم تجارتي Google مي‌باشد يا به رقيب تجاري خواهان، به ازاي مبلغ گزافي مازاد بر هزينه‌هاي ثبت‌نام دامنه به ثبت رسانده است. خوانده از خواهان تقاضاي يك ميليون دلار اعتبار در ازاي انتقال نام دامنه مورد ترافع نموده است.



• خوانده هيچ‌گونه توجيه، عذر يا توضيح قابل قبولي براي ثبت نام دامنه غير از موارد فوق ندارد. بر اساس مشهوريت علامت تجارتي خواهان Google، خوانده از مالكيت خواهان بر علامت مذكور در زمان ثبت و استفاده از نام دامنه اطلاع داشته است.



ب‌ـ‌ خوانده:

خوانده در پاسخ به دعوي خواهان مدعي است كه وي نام دامنه مورد ترافع را به جهت منافع و علائق مشخص به ثبت رسانده و از آن استفاده تجارتي نمي‌نمايد. همچنين خوانده اعلام داشته كه حاضر به فروش نام دامنه به هيچ قيمتي نمي‌باشد.خوانده مدعي است كه شخصي مقيم كانادا با وي تماس گرفته و پيشنهاد همكاري موقت براي طراحي و برپايي يك وب‌سايت را به وي داده است و خوانده اجازه استفاده از نام دامنه را براي مدتي به طور مجاني به وي داده بود كه شخص مقيم كانادا وب‌سايتي شبيه وب‌سايت خواهان طراحي نمود و پيشنهاد فروش را شخص مقيم كانادا به خواهان داده بود. خوانده اظهار مي‌دارد كه وي قصد دارد نام دامنه مورد ترافع را به نام خود نگاه دارد. وي مدعي است كه نام دامنه ثبت شده به نام وي تحت شناسه .ir مي‌باشد و وي نيز كه تبعه ايران مي‌باشد مي‌تواند هر نام دامنه‌اي را تحت شناسه .ir به ثبت برساند.



6‌ـ‌ يافته‌ها و استدلالات

الف ‌ـ‌ يكسان بودن يا تشابه گمراه‌كننده

هيات رسيدگي تاييد مي‌نمايد كه علامت خواهان Google با نام دامنه مورد ترافع يكسان مي‌باشد.



ب‌ـ‌ حقوق يا منافع مشروع

خوانده اعلام مي‌دارد كه نام دامنه مورد ترافع را فقط براي علائق شخصي و براي نگهداري و نه براي استفاده به ثبت رسانده است.



علاقه شخصي براي ثبت و نگهداري نام دامنه يكسان با يكي از مشهورترين علامت‌هاي جهاني مانند علامت خواهان Google به نظر هيات رسيدگي مصداق استفاده مشروع غيرتجاري يا استفاده منصفانه از نام دامنه نمي‌باشد و باعث گمراهي و اشتباه مصرف‌كنندگان يا لطمه زدن به شهرت علائم تجارتي مورد ترافع مي‌گردد.



در پرونده حاضر، خواهان مدارك و دلايلي را ارائه نموده است كه دال بر اين است كه نام دامنه مذكور براي وب‌سايتي استفاده مي‌شود كه تواما باعث گمراهي و اشتباه مصرف‌كنندگان و هم لطمه‌زدن به شهرت و اعتبار علائم تجارتي خواهان مي‌گردد. دفاعيات خوانده بر اينكه اين اقدامات توسط شخص ديگري كه نام دامنه مذكور را قرض گرفته بود انجام شده است با ادعاي ديگر خوانده بر اينكه قصد استفاده از نام دامنه مذكور را نداشته است متناقض مي‌باشد.



صرف‌نظر از دفاعيات فوق، خوانده هيچ دليلي بر حقوق و يا منافع مشروع خود بر نام دامنه مذكور ارائه نداده است و هيات رسيدگي نيز به طرق ديگر از حقوق و منافع مشروع خوانده در خصوص نام دامنه مورد ترافع اطلاعاتي حاصل نكرده است.



خواهان مدعي است كه هيچ‌گونه اجازه‌اي در خصوص علامت Google به خوانده اعطا ننموده است ولي به هر حال براي خواهان دشوار مي‌نمايد كه ثابت كند خوانده هيچ حق يا منافع مشروع و قانوني در مورد نام دامنه مورد ترافع ندارد.



خوانده عليرغم پاسخ به دعوي مطروحه و نيز مهلت كافي براي ارائه مدارك مثبت حقوق و منافع مشروع و قانوني بر نام دامنه مورد ترافع، هيچ مدركي در اين خصوص ارائه ننموده است.



نتيجتا هيات رسيدگي بر اين عقيده است كه دعوي خواهان ثابت است و خوانده هيچ‌گونه حق يا منافع مشروعي در خصوص نام دامنه مذكور ندارد.



ج‌ـ‌ سوءنيت در ثبت و استفاده

نظر به مشهوريت و معروفيت علامت خواهان Google، بعيد به نظر مي‌رسد كه خوانده از حقوق خواهان بر علامت مذكور در زمان ثبت‌نام دامنه آگاهي نداشته باشد.خوانده هيچ دليل موجهي بر ثبت‌نام دامنه به جز ميل و علاقه شخصي به نگهداري نام دامنه بدون قصد استفاده ارائه ننموده است. عليرغم ادعاي خوانده، خواهان مداركي ارائه داده است كه گوياي سوءنيت خوانده در استفاده از نام دامنه مورد ترافع مي‌باشد.



به نظر هيات رسيدگي ادعاي خوانده به اينكه نام دامنه به طور مجاني توسط شخص ديگري اداره مي‌شد ولي وب‌سايت مذكور را بدون اجازه خوانده راه‌اندازي نموده و استفاده مي‌نموده است مقرون به صحت تلقي نمي‌شود.

در صورتي كه دفاعيات خوانده مقرون به صحت تلقي شود، ولي ثبت‌نام دامنه به منظور ميل و علاقه شخصي و استفاده از آن با سوءنيت همراه بوده است.



بر اساس رويه‌ها و استدلال‌هاي سابق هيات رسيدگي در دعوي شركت ... به طرفيت ... به شماره پرونده 3000 ‌ـ 0002 D عدم فعال بودن و استفاده نمي‌تواند به طور مطلق دليل وجود سوءنيت در ثبت و استفاده از نام دامنه باشد ولي زماني كه هيچ توجيه و رابطه منطقي و واضحي در انتخاب نام دامنه به نام خوانده وجود نداشته و خوانده نيز هيچ توجيه و رابطه منطقي به هيات رسيدگي در انتخاب نام دامنه و دلايلي نيز بر عدم امكان گمراهي و اشتباه مصرف‌كننده ارائه ندهد دليل ثبت و استفاده با سوءنيت تلقي مي‌گردد.بنا به مراتب فوق هيات رسيدگي راي به ثبت و استفاده نام دامنه با سوءنيت صادر و اعلام مي‌نمايد.



راي:

بنا به دلايل فوق، مستندا به بند «ي» ماده 44 مقررات و ماده 15 آيين‌نامه، هيات رسيدگي راي به انتقال نام دامنه google.ir به خواهان را صادر و اعلام مي‌دارد.

پيتر جي نيتر

هيات رسيدگي منفرد

21 فوريه 2005

علاوه بر اقامه دعوي در مركز وساطت و داوري سازمان جهاني مالكيت فكري، خواهان، شركت Google Inc. مي‌توانست از طريق دادگاه عمومي تهران نيز اقامه دعوي نموده و حكم بر ابطال ثبت‌نام دامنه google.ir را به نام خوانده و ثبت‌نام دامنه مذكور به نام شركت Google Inc. را تقاضا نمايد.



مطابق قانون تجارت الكترونيك مصوب 1382 استفاده‌كننده از علام تجارتي غير به عنوان نام دامنه (Domain Name) و يا نمايش بر خط (Online) كه موجب فريب و گمراهي مصرف‌كنندگان گردد به مجازات مقرر در ماده 76 قانون مذكور محكوم مي‌گردند. متاسفانه در قانون تجارت الكترونيك مصوب 1384 ضمانت اجراي منع استفاده و يا انتقال نام دامنه گمراه‌كننده به مالك اصلي پيش‌بيني نگرديده است.

ترجمه: محمد بادامچي
نقل از ماهنامه قضاوت شماره 46