به سايت وكالت خوش آمديد :: صفحه چاپ
عنصرمعنوی درجرایم غیرعمد

چکیده:
برای تحقق جرم علاوه بر عنصر قانونی وعنصر مادی نیاز به عنصر مهم دیگری با عنوان عنصر معنوی می باشداگرچه در بعضی از سیستمهای حقوقی وجودعنصر چهارمی را تحت عنوان عنصر ناحق برای تحقق جرم ضروری دانسته اند, به گونهای که بدون وجوداین عنصر عمل عنوان جرم ندارد. عنصر معنوی به معنای داشتن سو نیت می باشد سو نیت که متشکل است از علم واگاهی ,همانطور که مشخص است در جرایم غیر عمدی این علم و اگاهی وجود ندارد و تقصیر جزایی جایگزینی برای این عنصر قرار داده شده است که در حالیکه تقصیر جزایی از اجزای تشکیل دهنده عنصر مادی است.
طرح وموضوع:
همانطور که مشخص است برای تحقق یک جرم صرف نقض اوامرو نواهی قانونگذار کافی نیست , بلکه فعل مجرمانه باید نتیجه خواست واراده فاعل باشد و این خواست واراده در کنار سایر عناصر جرم {عنصر قانونی ,عنصر ما دی}بعنوان عنصر معنوی شناسایی شده است.عنصر روانی یا همان عنصر معنوی بعنوان رکن رکین تحقق هر جرمی مبین توجیه اخلاقی مسئولیت کیفری مرتکب است ,به گونه ای که فقدان آن موجبات مواخذه مرتکب را از میان می برد این نتیجه را می توان با استفاده قانونگذار از کلمات قصد تقلب در ماده 519ق.م.ا.تعزیرات ویا استفاده مستقیم از کلمه سونیت در بند 3 ماده 11 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح ج.ا.ا همجنین استفاده از قیدی خاص مثل عمدا در ماده 675ق.م.اوعالما وعامدا در ماده 42 ق.م.ا گرفت.
امابااین اوصاف تردیدهایی درخصوص ماهیت رکن روانی جرم غیر عمدی کماکان وجود دارد.طبیعتا عدم تصور رکن روانی برای جرایم غیر عمدی خلاف موازین پذیرفته شده در حقوق جزاست .از سویی دیگر علم وعمد به معنایی دانستن وخواستن نمی تواند عنصر روانی جرایم غیر عمد قرار بگیرد .چرا که اساسادر جرایم غیر عمدی انچه که رخ داده است نتیجه خواست واگاهی مرتکب نیست,اگرچه قابلیت پیش بینی را داشته است
برخی معتقد هستند که در جرایم غیر عمد تقصیر جزایی جایگزینی برای سونیت میباشد.این تئوری که مورد پذیرش اغلب حقوقدانان قرار گرفته است جای بسی تردید دارد چرا که اساسا تقصیر جزایی که عبارت است از بی احتیاطی ,بی مبالاتی ,عدم مهارت و عدم رعایت نطامات دولتی توام وهمراه با رکن مادی جرم است رکن مادی که همان پیکره واساس جرم را تشکیل میدهد به هیچ عنوان نمی توان انرا با رکن معنوی یکی دانست. اما اینکه منشا مسولیت برای مرتکب فعل غیر عمدی چیست رامی توان چنین پاسخ گفت عدالت اقتضا میکند که انسان با توجه به قوه فکر وادراک خویش نتیجه عملش را پیش بینی کند .زیرا ادمی در همه احوال مکلف به حزم ودوراندیشی در ارتکاب افعال خود است و اگر در رفتار خویش جانب احتیاط را رعایت نکند مقصر است پس در نتیجه مبنای مسولیت در جرایم غیر عمدی را می توان غفلت وکوتاهی در فکر توسط مرتکب دانست که موجبات مواخذه وسرزنش مرتکب را فراهم می اورد .اما اگر این مبنا را مبنای عنصر روانی در جرایم غیرعمد قرار دهیم با مشکل دیگری مواجهه خواهیم شدزیرا معیار دقیقی برای تشخیص واحراز بی خردی وکوته فکری وجود ندارد واگر هم برای سنجش به عرف رجوع کنیم
به نطر میرسد که این سنجش قانونگذار را از اصل تساوی مجازاتهابه دوربدارد زیرا عرف جنبه نسبی دارد و ممکن است در منطقه ای با منطقه دیگر و یااز جامعه ای با جامعه دیگرمتفاوت باشد و این خود سبب به وجود امدن مشکلاتی می شود پس در نتیجه ناگزیر از پذیرش این واقعیت هستیم که رکن روانی جرم غیر عمدی را بی تدبیری وکوته فکری بدانیم ومجبور به اوردن قیودی خاص وقابل لمس تحت عنوان تقصیر جزایی می شویم هرچند که برای اغلب موارد در تقصیر جزایی مجبور به مراجعه به عرف هستیم با این تفاوت که در سنجش تقصیر جزایی با عرف به فعل مرتکب توجه می شود وعمل وی را با عرف تطبیق میدهند ونه میزان دور اندیشی ان با سایر افراد جامعه پس در اینجا کاملا مشخص است که قاضی ناچاراست به عنصر مادی فرد توجه کند نه عنصر معنوی زیرا رفتارهر فرد عنصر مادی عمل وی را تشکیل میدهد نه عنصر روانی عملش را .
علی ایحال علیرغم چالشهایی که در پذیرش تئوری فوق وجود دارد, رفتار مرتکب در جرایم غیر عمدی ما را به ظرف قبول وجود بی خردی در تفکر مرتکب بعنوان رکن روانی سوق میدهد

نتیجه گیری:
چون اساسا تصور جرم بدون عنصر معنوی امکانپذیر نیست ودر عین حال بدلیل فقدان علم و عمد احراز عنصر روانی مرتکب در جرم غیر عمد ساده نیست ناگزیر برای پی بردن واحراز عنصر معنوی در جرایم غیر عمد بایستی به عنصر مادی جرم غیر عمدی با تمام ابعاد وتقصیر جزایی که عبارت است از : بی احتیاطی ,بی مبالاطی ,عدم مهارت و عدم رعایت نطامات دولتی مراجعه ودقت نمود و از طریق احراز تقصیر جزایی که از اجزای همراه عنصر مادی است به عنصر معنوی مرتکب در جرایم غیر عمد که همانا کوته فکری ونادانی است پی برد.
پایان



منابع:
1 دکتر اردبیلی محمد علی.حقوق جزای عمومی. جلداول. چاپ یازدهم.نشرمیزان
2. دکتر اردبیلی محمد علی.حقوق جزای عمومی. جلددوم. چاپ یازدهم.نشرمیزان
3. نوربها.رضا.زمینه حقوق جزای عمومی.کانون وکلای دادگستری چاپ دوم.
4. ملک اسماعیلی.عزیزاله. حقوق جزای عمومی.نشر دانشگاه تهران.چاپ اول.
5. گلدوزیان . ایرج . بایسته های حقوق جزای عمومی . نشر میزان. چاپ اول
6.تقریرات جناب استادصابر افراسیابی در درس جزای عمومی یک سال تحصیلی 1388
7.قانون مجازات اسلامی
http://www.vekalat.org/public.php?cat=2&newsnum=2380175
چاپ شود